هالیت ها

مقدمه :

نمک ها گروهی از کانی ها هستند که در آن ها عناصر هالوژن مانند کلر، فلوئور، برم و ید به عنوان آنیون در ترکیب آنها وجود دارد. این عناصر با یک عنصر فلزی مانند سدیم- پتاسیم- کلسیم- پیوند می خورد و از این رو پیوند میان اتم ها از نوع یونی می باشد.گاهی نیز در صورتیکه عناصر تقریباً فلز باشند نوع پیوند کووالان       می باشد. کانی های این گروه بیشتر شفاف و بی رنگ هستند و عموماً در آب محلولند.سختی کمی دارندو چگالی آن ها نیز پایین است و جلای آنها نیز شیشه ایست.

این گروه از کانی ها کانی های زیادی را شامل می شوند که تا کنون حدود 85 نوع از هالیدها شناخته شده است که تعداد محدودی از آن ها فراوان هستند که مهمترین آنها نمک طعام است. دیگر کانی فراوان این گروه سیلویت، کلرآرژلیت، کریولیت، فلئوریت و آتاکامیت هستند، که در این جا فقط به شرح چند مورد از این گروه می پردازیم.

نمک طعام یا هالیت      Halite

فرمول شیمیایی : NaCl

نام آن از لغت یونانی هالز(Halos) به معنی نمک گرفته شده است. و ساختمان آن برای اولین بار در سال 1913 توسط و.ال.براگ از طریق مطالعه با اشعه X مشخص شد. با توجه به آرایش یون ها در ساختمان نمک طعام  امکان وجود هیچ مولکولی وجود ندارد. در ساختمان این کانی یونها و کاتیون ها هرکدام با شش کاتیون و آنیون  احاطه شده اند و هم آرا اکتاهدری دارند. این کانی بصورت مکعبی دیده و ندرتاً به فرم های دیگری وجود دارد.دارای سختی 5/2 و چگالی 6/2 است. شکست آن صدفی است و دارای جلای شیشه ای می باشد .

علاوه بر شکل بلوری بصورت دانه ای و توده های متراکم نیز دیده می شود و هادی گرماست. سیستم تبلورش کوبیک است. یلورهای آن بصورت هگزائدر هستند که گاهی در وسط فرورفتگی دارند.

ترکیب شیمیایی: در ترکیب آن 3/39 % سدیم، 7/60 % کلر وجود دارد. اغلب ناخالصیهایی مانند کلریدهای کلسیم و منیزیم به همراه دارد.

خواص تشخیص:  این کانی بوسیله رخ مکعبی و طعم شورش قابل تشخیص می باشد.  رنگ شعله آن زرد است.

نحوه و محل پیدایش: 

هالیت بصورت لایه ای و یا توده های نا منظم در محیط های تبخیری تشکیل می شود و به طور معمول با ژیپس، انیدریت ، سیلویت و کلسیت همراه است. بخاطر درجه انحلال زیاد  سبب شوری آب دریا و دریاچه شده است حدود70% از نمک های دریاها ، نمک طعام می باشد.

نمک طعام در منطقه های آتش فشانی بصورت ماده حاصل از سوبلیمانسیون   آتشفشان ها دیده می شود. در سنگ های آذرین اسیدی مانند گرانیت ها و پگماتیت ها بصورت بلورهای بسیار ریز میکروسکوپی مکعبی، و اغلب بصورت آنکلاو در بلور کوارتز و برخی سیلیکاتهای دیگر مانند توپاز و بریل دیده می شود.

نمک طعام در ایران:

هالیت در بیشتر استان ها کم و بیش وجود دارد. ذخایر نمک بصورت نمک آبی و نمک سنگی است. نمک آبی از دریاچه هایی مانند ارومیه ، حوض سلطان  و دریاچه نمک استخراج می شود معادن نمک سنگی بصورت گنبدهای نمکی در استان های قم ، تهران ، فارس ، خراسان و هرمزگان دیده می شود.

میکا

 میکا اصطلاح عمومی است که به گروهی ازکانی های آلومینو سیلیکات گفته می شود. این کانی ها ساختارورقه  ای شکل دارند و از ترکیبات فیزیکی و شیمیایی مختلف تشکیل شده اند.

از نظر اقتصادی میکاهایی که رنگ روشن دارند دارای ارزش بیشتری هستند و در صنعت به دو صورت ورقه و پودر مورد استفاده قرار می گیرند. میکاهای مرغوب معمولا از پگماتیت ها استخراج می شوند .

پودر میکا از خرده ریزه های میکاهای ورقه ای تهیه می شود .

محصول فرعی در استخراج و تغلیظ فلدسپارها نیز محتوی مقدار مناسبی پودر میکا است . 

کانیهای خانواده میکا از سیلیکاتهای صفحه ای هستند که شامل :موسکویت بیوتیت فلوگوپیت لپیدولیت و ناترونیت می گردند .

موسکویت ورقه ای در پگماتیت ها و نوع پولکی در گرانیت پگماتیت ها و شیست ها پیدا می شوند . لپیدوتیت در پگماتیت های غنی از لیتیوم تشکیل می شود. فلوگوپیت به صورت رگه ای و توده ای در پیروکسنیت ها و اسکارن های منیزیم دار گزارش شده است .      

فلدسپات

مقدمه

 فلدسپارها یکی از متداول ترین و فراوان ترین کانی های تشکیل دهنده ی سنگ ها می باشند كه حدود 60 درصد پوسته زمین را به خود اختصاص داده اند. نام آنها از یک کلمه آلمانی به نام Feld+Spar  گرفته شده است که Feld به معنای قطعه زمین و Spar یعنی مکانیزمی که در آن کانی های روشن در سطح صاف شان می شکنند.

 از ویژگی های عمومی آن ها می توانیم سفید و روشن رنگ بودنشان ،سختی در حدود 6  و چگالی 55/2-63/2 را نام برد. وجود کلیواژ خوب در دو جهت تقریباً عمود بر هم را ذکر نماییم.  ساختمان آنها متشکل از تتراهدر های SiO4  است که اتصال آن ها بصورت داربستی است.  

از ویژگی های دیگر فلدسپات ها وجود ماکل در آنهاست که اگر ساده باشد به ماکل کارلسباد و اگر در هم باشد به ماکل مکرر معروف است. فرمول شیمیایی آنها XAl(Al,Si)3O8  می باشد که در این جا X  می تواند سدیم، کلسیم، پتاسیم و به ندرت باریم باشد.

بطور کلی فلدسپات ها در سنگ های آذرین فراوان ترند و در سنگهای دگرگونی هم دیده می شوند و در برخی موارد در سنگهای رسوبی هم دیده می شوند.

تاریخچه تولید و مصرف فلدسپات ها:

اولین محصولات شناخته شده فلدسپات به قرن 18 بر  می گردد. درست زمانیکه سرخپوستان در حین معدن کاری بخش های کائولینیتی شده فلدسپات را به انگلستان صادر می نمودند. مورد مصرف این فلدسپات ها در صنایع سرامیک بوده است.

اولین فلدسپات ها در حین معدن کاری همراه با کائولن به صورت فلدسپات  هوازده در Sylua در Jackson County  کشف شد.

اولین محصول ایجاد شده از فلدسپات در این منطقه از پیکره ی یک پگماتیت بدست آمد. 

پگماتیت ها پیکره های سنگی رایجی هستند که ترکیباتی از گرانیت دارند و شامل بخش اعظمی از کریستال های بزرگ غیر معمولی با توده هایی از کوارتز- فلدسپات و میکا می باشند.

در سال 1946 آمریکایی ها تکنیک های جدیدی را برای جدا سازی نهشته های میکا از فلدسپات بکار گرفتند که همان عمل معروف Flotation می باشد.

تقسیم بندی فلدسپات ها :

بدلیل آنکه فلدسپات ها یون های مختلف Na,k,Ca و گاهاً Ba را در ساختمان خود دارند و همچنین با توجه به شرایط دمایی خاص و وضعیت  سنگ مادر  می توان آن ها